Του Δρ.ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΕΜΦΙΕΤΖΟΓΛΟΥ
Λέγεται ότι συναντήθηκε ο Τσίπρας με τον Ζάεφ «ινκόγκνιτο» σε ένα πάρκινγκ της Γευγελής, για να καταλήξουν στο όνομα της «Μακεδονίας». Δηλαδή να βρουν επιτέλους έναν επιθετικό προσδιορισμό να πουλήσουμε τη Μακεδονία μας να τελειώνουμε. Να ευχαριστήσουμε και τους Αμερικάνους και τους Γερμανούς. Και του πέταξε ο Ζόραν του Αλέξη το «Μακεδονία του Ίλιντεν» και αυτός το έχαψε. Όταν γύρισε στην Αθήνα και του είπαν τί θα πει Ίλιντεν και τί σημαίνει για τους Σκοπιανούς η εξέγερση του Ίλιντεν, αναγκάστηκε να ανακαλέσει. Βέβαια ο φίλος Ζόραν είχε ήδη εξαγγείλει στα Σκόπια τη συμφωνία για το… νέο όνομα και οι Σκοπιανοί – οι Σλάβοι, όχι οι Αλβανοί και το λοιπό συνονθύλευμα – πανηγύριζαν. Και ρωτάγανε στην Αθήνα: «Γιατί το ανακάλεσε; Τί κακό έχει αυτό το περίεργο όνομα;» Πόσο εύκολα ξεχνάμε εμείς οι Έλληνες, ιδίως στην Αθήνα.
Τί είναι λοιπόν το Ίλιντεν (Ильинтен) και ποια η σημασία της εξέγερσης του Ίλιντεν για τα Βαλκάνια; «Ήλι» εκ του Ηλία και «Ντεν» εκ του ημέρα ήτοι η ημέρα (η εορτή) του προφήτη Ηλία.
Ας εξετάσουμε όμως, κατ’ αρχάς, την κατάσταση στη Μακεδονία της εποχής (1903) και ας προσπαθήσουμε να διευκρινίσουμε ποιοι την έκαναν – οι Βούλγαροι, οι «Μακεδόνες» ή γενικά οι κάτοικοι του «Βιλαετίου του Μοναστηρίου» και για ποιο σκοπό; Ακόμη έχει σημασία να δούμε ποιοι χρησιμοποιούν την εξέγερση για εθνικούς και πολιτικούς σκοπούς.
Η κατάσταση στα Βαλκάνια στις αρχές του αιώνα ήταν σαν ένα καζάνι έτοιμο να εκραγεί. Ο Οθωμανική αυτοκρατορία κατέρρεε και πολιτικά και οικονομικά. Οι Βούλγαροι, οι Έλληνες, οι Σέρβοι, οι Εβραίοι ακόμη και οι Ρουμάνοι, προσπαθούσαν να ενισχύσουν την επιρροή τους χρησιμοποιώντας το χρήμα, τη θρησκεία και τη βία. Οι Βούλγαροι ήταν η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη. Ιδιαίτερα μετά τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου που περιελάμβανε όλη τη Μακεδονία στη Μεγάλη Βουλγαρία και παρά τη Συνθήκη του Βερολίνου, είχαν σκοπό να καταλάβουν τη Μακεδονία με οποιοδήποτε τρόπο. Το 1897 ιδρύσαν το ΒΜΡΟ (Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση) με σκοπό την επανάσταση όλων των Μακεδόνων για την δημιουργία μιας Αυτονόμου Μακεδονίας που αργότερα θα προσαρτούσαν στη Βουλγαρία, όπως έκαναν με την Αυτόνομη Ανατολική Ρωμυλία.
Οι απλοί Μακεδόνες ιδίως στην ύπαιθρο και στα χωριά και στις κωμοπόλεις δεινοπαθούσαν τόσο από τους Τούρκους, όσο και από διάφορες συμμορίες που έκλεβαν, σκότωναν και έκαιγαν. Δέχθηκαν λοιπόν με ικανοποίηση την εξέγερση, δελεάστηκαν και την υποστήριξαν.
Γιατί όμως αντί να επιτεθούν στους Τούρκους επιτέθηκαν στα ανθούντα πλούσια ελληνικά Βλαχοχώρια; Γιατί επιτέθηκαν, λεηλάτησαν, σκότωσαν τους Ελληνόβλαχους του Κρουσόβου χωρίς να ενοχλήσουν ούτε ένα Βούλγαρο; Γιατί προσπάθησαν να κάνουν το ίδιο στο Πισοδέρι, στην Κλεισούρα, στη Νέβεσκα (Νυμφαίο);
Το σχέδιο ήταν απλό. Χρησιμοποιούντες την δήθεν αυτονομία ήθελαν να καταστρέψουν τα προπύργια του ελληνισμού στις Άνω και Δυτική Μακεδονία. Οι Έλληνες Βλάχοι είναι ίσως από τους πιο Έλληνες πατριώτες. Πέραν των ευεργεσιών που έκαναν στην ελεύθερη Ελλάδα, είχαν τα καλλίτερα ελληνικά σχολεία και συνέβαλαν σημαντικά αργότερα στην απελευθέρωση της Μακεδονίας.
Μετά από τους Βούλγαρους ήρθαν και οι Τούρκοι. Και αντί να κυνηγήσουν και να διαλύσουν τις βουλγάρικες συμμορίες, εισέβαλαν στα ελληνικά Βλαχοχώρια, με πρώτο το Κρούσοβο, όπου κατέστρεψαν, έκλεψαν, σκότωσαν, βίασαν ότι είχε μείνει από τους Βούλγαρους. Τα ίδια έκαναν και στα χωριά της περιοχής του Μοναστηρίου, τα ίδια αναμένονταν και στα άλλα Βλαχοχώρια. Το Νυμφαίο γλύτωσε πληρώνοντας 1.300 χρυσές λίρες στον Βούλγαρο κομιτατζή Τσακαλάρωφ και χάρη στην επέμβαση του πρωθυπουργού της Ελλάδος Δ. Ράλλη στον σουλτάνο.
Έχει ενδιαφέρον ότι οι Βούλγαροι επιτέθηκαν και προς την περιοχή της Ανδριανούπολης και για λίγες μέρες μάλιστα δημιούργησαν στα βουνά της Στράντζας, αυτόνομη διοίκηση.
Τί έκανε η Ελλάδα αυτή την περίοδο; Η μικρή Ελλάδα μετά την πτώχευση (1893) και την ταπεινωτική ήττα από τους Τούρκους (1897) ήταν αποδυναμωμένη, υπό διεθνή έλεγχο και πολύ προσεκτική για να μη διαταράξει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Τελικά κάθε εστία εξέγερσης κατεσβέσθη. Αλλά η φωτιά στη Μακεδονία σιγόκαιγε. Ο Μακεδονικός Αγώνας συνεχίσθηκε και οι Βαλκανικοί Αγώνες έδωσαν τη λύση.
Οι Σκοπιανοί τί ρόλο έπαιξαν στην εξέγερση του Ίλιντεν; Διατείνονται και έμαθαν στα παιδιά τους να πιστεύουν ότι αυτοί έκαναν την εξέγερση. Στο προοίμιο του Συντάγματός τους διακηρύσσουν ότι η «Μακεδονία» τους είναι συνέχεια της «Δημοκρατίας του Κρουσόβου»! Ακόμη ισχυρίζονται ότι την εξέγερση έκανε το «Μακεδονικό Έθνος», είχαν μάλιστα και δική τους σημαία (… δεν πιστεύω τον Ήλιο της Βεργίνας)!
Είναι… αντιληπτό κατόπιν τούτου και το βέτο των Βούλγαρων στην ΕΕ. Οι Σκοπιανοί είναι επιστήμονες κλέφτες. Τους κλέβουν το Ίλιντεν, τους κλέβουν τους «ήρωές» τους, τους ζητούν τους «Μακεδόνες του Πιρίν».
Και τους συγχαίρω. Μόνο εμείς τα δίνουμε όλα χωρίς αιδώ, χωρίς τιμή και χωρίς τύψεις. Χωρίς τουλάχιστον κάποιο αξιοπρεπές αντάλλαγμα.
Σε λίγο ίσως γίνει απογραφή στα Σκόπια. Ελπίζω να είναι ελεύθερη και να μην πιέσουν τις χιλιάδες των Ελλήνων να μη δηλώσουν την πραγματική τους εθνικότητα.
ΓΙΑ ΑΥΤΟ ΛΟΙΠΟΝ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΝΑΜΕ
Υ.Γ. : Μελέτησα διάφορες πηγές (βιβλία Ελλήνων, Βούλγαρων και ξένων). Άκουσα απόψεις Βούλγαρων, Σκοπιανών και Σέρβων. Μα πάνω από όλα ενθυμούμαι τον αείμνηστο καθηγητή μου στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Τον Γιώργο Νιτσιώτα ο οποίος δεν μου έμαθε μόνο Στατιστική, αλλά και την Ιστορία της Μακεδονίας «από μέσα». Και δεν ξεχνώ το παράπονό του για το Ελληνικό Κράτος: «Τόσες φορές εξεγερθήκαμε, τόσες φορές μας εγκατέλειψαν!»